Ziynet Odası       Odam Olsun       Türklider Odaları       Sizin Odalarınız       Sohbet Odası       TV Odası       E-Kitap Odası       BŞenver       Gazete Odası       iPad       Hakkımızda       Şifremi Unuttum   

 

Sunay AKIN Gözüyle 



Tüm Yazıları
       ShareThis

 

Boyacı Sandıklarında Kaybolan Efsane
07.02.2012
Okunma Sayısı : 3207
Oy Sayısı : 1
Değerlendirme : 5
Popülarite : 0
Verdiğiniz Puan :
 

 

Boyacı Sandıklarında Kaybolan Efsane
Sunay Akın

Her biri Nuh'un Gemisi olan boyacı sandıklarına artık İstanbul sokaklarında rastlayamazsınız!.. Çünkü, sandıkların üstüne simgelerle Nuh'un Gemisi efsanesini yazan son usta Cemil Yıldız'ın ölümüyle bu gelenek sona ermiştir. ,

Sultan Reşat döneminde küçük buharlı  gemilerde çalışan  Rizeli Reşat Kaptan, yanına aldığı  oğlu Cemil'i, Tahtakale'de Cideli Abdullah Usta'nın yanına çırak olarak verir.

Abdullah Usta'nın  yaptığı tavlaların ünü, İstanbul'da dilden dile dolaşmaktadır..

Cemil Bey, kırk yaşına kadar tavla yapar. Dergaha girince,  hocası zar  atılan aleti yapmaması için onu uyarır. Cemil Usta, o günden sonra da boyacı  sandığı yapmaya koyulur.

Yıldız Cıbıroğlu, Doğan Kardeş  dergisinde çalıştığı yıllarda, öğle tatillerinde çektiği yirmi beş fotoğrafta yer alan  boyacı sandıklarının sırrını araştırırken, Cemil Usta'nın  oğullarına ulaşır.

Celal Yıldız'ın, Yıldız Hanım'a anlattıklarından babası Cemil Bey ve Mercan Usta'nın  dışında, İstanbul'da boyacı sandığı  yapan bir başka ustanın  da varlığını öğreniriz: "Edirneli boyacılar bu sandıkların dışında sandık kullanmazlar.

Ayakkabı boyacılarının en iddialıları daima Edirnelidir.

Babamdan önce Sait Usta yapardı bu işi. İstanbul'da Sait Usta ve babam bu işi sürdüren iki kişiydi. Edirneli Sait Usta Çingene'ydi.

Cemal Gürsel Caddesi açılmadan  önce Süleymaniye ile Tahtakale arasında bir Çingene mahallesi vardı. Orada otururdu Sait Usta. Küçücük bir odası vardı, orada keserdi motifleri.

Diğer Çingeneler bu işi bilmezlerdi. Sait Usta'dan önce boya sandığı üzerine hayvan motifi yapan Mercan Usta vardı. O Çingene değildi. Mercan Usta çok eski, ben ona yetişemedim."

Saik Faik de tıpkı Cemil Usta'nın oğlu gibi, Mercan Usta'yı anlattığı  öyküsünü bu ünlü boya sandığı ustasını  tanımadan yazmıştır…

Ancak Mercan Usta'yla yapılan  bir söyleşi vardır! Bu hazinenin varlığından, Yıldız Cıbıroğlu'nu arayan Alpay Kabacalı sayesinde haberdar oluruz. Mercan Usta'ya söyleşi yapan, ressam Arif Kaptan'dır.

1938 yılında SES dergisinde yayımlanan söyleşi de Arif Kaptan, Mercan Usta'nın  yaşadığı yeri anlatırken, onun yaptığı  ut kalıplarını bakın  neye benzetiyor:

"Bakırköy çarşısında, sobacı  dükkanı üstündeki  daracık odasında ak saçlı Mercan Usta, beni belki en yakın dostuna göstereceği misafirperverlikle karşıladı.

Soba borusu gibi bir merdivenden yukarı çıktık. Tek pencereden giren bol bir ışık; karmakarışık ve talaş kırıntılarıyla dolu odasının duvarlarındaki  Nuh'un Gemisi'nin  keletine benzeyen ut kalıplarını, tezgahın altına tıkılmış  lostra kutularını, hatta karanlık köşelerin  çivi yaralarına kadar  aydınlatmaya çalışıyor."

Marangoz bir babanın oğlu olan Mercan Usta Bursalıdır. Padişah II. Abdülhamit döneminde kereste ticareti yapmak ister ama odunları çıta haline getirmek için kurduğu tezgah "fabrika" diye dönemin  yönetimi tarafından elinden alınır.

Baba mesleği marangozluğa dönen Mercan Usta'nın  adı  ut ve boyacı sandığı  konularında giderek  öne çıkar.

Arif Kaptan'ın  yaptığı röportaj, ne yazık ki, Mercan Usta'nın  boyacı sandığı  yapmayı ne zaman ve kimden  öğrendiği konularında bilgi içermemektedir.

Bu yüzden, boyacı  sandıklarında hayat ağacına doğru yürüyen erkek ve dişi hayvan simgelerinin ulaşılabilen en derin noktası Mercan Usta olarak kalacaktır.

Mercan Usta, söyleşinin bir yerinde, ayakkabı  kutularından çıkardığı  hayvan motiflerini gösterirken, boyacı  sandığı yapan  bir Çingene'nin varlığından söz ederek şunları söyler:

"Günahı boyunlarına, ben işlerini görmedim ama yaptığı  kakmaların çabucak  döküldüğünü söylüyorlar."
Söyleşide adı geçen Çingene, Cemil Usta'nın  oğlunun Yıldız Cıbıroğlu'na anlattığı Sait Usta'dan  başkası olamaz.

Mercan Usta'nın  Cemil Usta'nın adını duymamış olmasının  nedeni de, Arif Kaptan'ın  söyleşi amacıyla Bakırköy'deki atölyesinin kapısını  çaldığı 1938 yılının Cemil Usta'nın  henüz dergaha girmediği, üstünde zar atılan tavlalar yaptığı  döneme denk gelmesidir.

Mercan Usta'nın atölyesi  Bakırköy'de gözlerden uzak bir yerdedir. Nuh'un Gemisi efsanesinin sembolleri üstüne yazıldığı boyacı sandıklarının İstanbul'un uzak bir semtinde yapılmasının nedeni de Mercan Usta şöyle açıklar: "İstanbul'da işlek bir yerde dükkan açıp  çalışmak istemez miyim?

Fakat buna cesaretim yok.

Bir de dost düşmana karşı  kepaze olmak da var.

Geçenlerde bir boyacı geldi, kutu istedi. En sade bir boyacı kutusu için yedi lira idare edebiliyordu.

Ne yapalım ki adamın cebinde üç lirası var.

Babacığım, diyor, sana karımı kefil vereyim, paranın geri kalanını iki ayda tamamlarım.

Karısından ne alırım?

Pekala deyip, sandığı veriyorum.

Bir defa gidip para istedim.; kadın  yazmasının ucunu çözüp sekiz kat olmuş bir lirayı uzattı.

Özür diliyor. Bir daha gelmem ben, paranız oldukça getirip veririsiniz deyip uzaklaştım."

Sokaklarda karşınıza çıkan boyacı sandıklarına, hayat ağacının etrafındaki hayvan motiflerini görebilmek için boşuna eğilip bakmayın… bu tür sandıkları yapan bir usta yaşamıyor artık…

Ne Mercan Usta, ne Cemil Yıldız, ne de Sait Usta…

İstanbul Oyuncak Müzesi'nde, tahta oyuncaklar yapan bir Eyüp oyuncakları ustanın atölyesinin  canlandırıldığı yerde, dikkatli bakarsanız, hayvan motifli bir boyacı sandığını, daha doğrusu Nuh'un Gemisi'ni görebilirsiniz.

Yıldız Cıbıroğlu'nun, Cemil Usta'nın oğlundan aldığı son hayvan figürleri de, müzenin aynı bölümünde sergileniyor…

Yıldız Hanım, boyacı sandıklarının fotoğraflarını  çekmek için dolaştığı  semtleri şöyle sıralıyor:"Cankurtaran,Fener,Çemberlitaş…"

Çemberlitaş'ta duralım, çünkü İstanbul'un bir tarihi eseri hakkında söyleyecek bir çift sözümüz var:

18. Yüzyılın ikinci yarısında yaşayan Ermeni tarihçi İnciciyan, İstanbul'u anlattığı kitabında Çemberlitaş'tan bahsederken, sütunun üstünde İmparator Constantinus'un, ışıklar saçan Apollon şeklinde bir heykelinden söz açar.

Constantinus'un heykelinin başına, çarmıha gerilen İsa peygamberin eline çakılan çivilerden  birinin  gömüldüğü bilgisini veren İnciciyan, kaideye de Nuh peygamberin gemisini yaparken kullandığı bir aletin konulduğunu yazar.

Depremde yıkılmaması için çembere alınan ve böylelikle halk arasında "Çemberlitaş" olarak adlandırılan tarihi sütunda, Constantinus'un annesi Helena tarafından  Kudüs'ten getirilen kutsal emanetlerin olduğuna dair bilgiye Evliya Çelebi ve Hüseyin Çelebi gibi yazarların  eserlerinde de rastlarız.

Mehmet Münif Paşa'nın  çıkardığı  Mecmua-i Fünun adlı  bilim dergisinin 1866 yılında yayımlanan 35. Sayısında, Çemberlitaş'la ilgili bir yazı da "Saygıya değer bazı eserler gömülüdür" denilerek, buranın halk arasında kutsal bir yer sayıldığı belirtilir.

Çemberlitaş'ın altında kutsal emanetlerin olup olmadığı tartışmasını bir kenara koyarak gözümüzün önüne şöyle bir fotoğraf getirelim:

İnciciyan'ın, Nuh'un Gemisi'nin yapımında kullanılan bir eşyanın gömülü olduğunu söylediği Çemberlitaş'ın  gölgesinde, üstünde Nuh'un Gemisi efsanesini anlatan arketipsel imgelerin olduğu bir boyacı sandığı!…

Kötü         Çok İyi  Oyla  
  Geri  |  Arkadaşıma Gönder  |  Yazıcı Dostu
 
Tüm yazıları
ShareThis

    Hayat Verenler : Microsoft    HP Türkiye    PBS Bilişim    SAY Ajans    SFS - MAN    Superonline       

Türk Liderler:

Abbas Güçlü, Adil Karaağaç, Ali Ağaoğlu, <Ali Kibar, Adnan Nas, Adnan Polat, Adnan Şenses, Ahmet Başar, Ahmet Esen, Alber Bilen ,Ahmet Cemal Kura, Ali Abalıoğlu, Ali Naci Karacan, Ali Sabancı, Ali Koç, Ali Saydam, Ali Talip Özdemir, Ali Üstay, Arman Manukyan, Arzuhan Yalçındağ, Asaf Güneri, Atila Şenol, Attila Özdemiroğlu, Avni Çelik, Ayduk Koray, Aydın Ayaydın, Aydın Boysan, Ayhan Bermek, AyşeKulin, Ayten Gökçer, Başaran Ulusoy, BedrettinDalan, Bedri Baykam, Berhan Şimşek, BetülMardin, Bülend Özaydınlı, Bülent Akarcalı, Bülent Eczacıbaşı, Bülent Şenver, CağvitÇağlar, Can Ataklı, Can Dikmen, Can Has, Can Kıraç, Canan Edipoğlu, Celalettin Vardarsuyu, Cengiz Kaptanoğlu, Cevdetİnci, Çoşkun Ural, Cüneyt Asan, Cünety Ülsever, Çağlayan Arkan, Çetin Gezgincan, DenizAdanalı, Deniz Kurtsan, Didem Demirkent, Dilek Sabancı, Dr. Oktay Duran, Ege Cansel, Em. Org. Çevik Bir, Emre Berkin, Engin Akçakoca, Enver Ören, Erdal Aksoy, Erdoğan Demirören, ErhanKurdoğlu, Erkan Mumcu, Erkut Yücaoğlu, Ergun Özakat, Ergun Özen, Erol Üçer, Ersin Arıoğlu, Ersin Faralyalı, Ersin Özince, Ethem Sancak, Fatih Altaylı, Fatih Terim, Ferit Şahenk, Ferruh Tanay,Feyhan Kalpaklıoğlu, Feyyaz Berker, Fuat Miras, Fuat Süren, Füsun Önal, Göksel Kortay, Güler Sabancı, Güngör Kaymak, Hakan Ateş, Halit Soydan, Halit Kıvanç, Haluk Okutur, Haluk Şahin, Hamdi Akın, Hasan Güleşçi, HayrettinKaraca, Hazım Kantarcı, Hilmi Özkök, Hüsamettin Kavi, Hüseyin Kıvrıkoğlu, Hüsnü Özyeğin, Işın Çelebi, İbrahim Arıkan, İbrahim Betil, İbrahim Bodur, İbrahim Cevahir, İbrahim Kefeli, İdris Yamantürk, İhsan Kalkavan, İshak Alaton, İsmet Acar, İzzet Garih, İzzet Günay, İzzet Özilhan, JakKamhi, Kazım Taşkent, Kemal Köprülü, Kemal Şahin, Leyla Alaton Günyeli, LeylaUmar, Lucien Arkas, Mahfi Eğilmez, MehmetAli Birand, Mehmet Ali Yalçındağ, Mehmet Başer, Mehmet Günyeli, Mehmet Huntürk, Mehmet Keçeciler, Mehmet Kutman, Mehmet Şuhubi, Melih Aşık, Meltem Kurtsan, Mesut Erez, Metin Kalkavan, Metin Kaşo, Muharrem Kayhan, Muhtar Kent, Murat Akdoğan, Murat Dedeman, MuratVargı, Mustafa Koç, Mustafa Özyürek, Mustafa Sarıgül, Mustafa Süzer, Mümtaz Soysal, Nafi Güral, Nail Keçili, Nasuh Mahruki, Nebil Özgentürk, Neşe Erberk, Nevval Sevindi, Nezih Demirkent, Nihat Boytüzün, Nihat Gökyiğit, Nihat Sırdar, Niyazi Önen, Nur Ger, Nurettin Çarmıklı, Nuri Çolakoğlu, Nüzhet Kandemir, Oğuz Gürsel, Oktay Duran, Oktay Ekşi, Oktay Varlıer, Osman Birsel, Osman Şevket Çarmıklı, Ozan Diren, Özen Göksel, ÖzdemirErdoğan, Özhan Erem, Pervin Kaşo, R.BülentTarhan, Raffi Portakal, Rahmi Koç, Rauf Denktaş, Refik Baydur, Rıfat Hisarcıklıoğlu, SakıpSabancı, Samsa Karamehmet, Savaş Ünal, SedatAloğlu, Sefa Sirmen, Selçuk Alagöz, SelçukYaşar, Selim Seval, Semih Saygıner, SerdarBilgili, Sevan Bıçakçı, Sevgi Gönül, Sezen Cumhur Önal, SinanAygün, Suna Kıraç, Süha Derbent, Süleyman Demirel, ŞadanKalkavan, Şadi Gücüm, Şahin Tulga, Şakir Eczacıbaşı, Şarık Tara, Şerif Kaynar, ŞevketSabancı, Tan Sağtürk, Taner Ayhan, Tanıl Küçük, Tanju Argun, Tansu Yeğen, TavacıRecep Usta, Tayfun Okter, Tevfik Altınok, Tezcan Yaramancı, Tinaz Titiz, Tuna Beklevic, Tuncay Özilhan, Türkan Saylan, Uğur Dündar, Uluç Gürkan, Umur Talu, Ümit Tokçan, Üzeyir Garih, Vehbi Koç, Vitali Hakko, Vural Öger, Yaşar Aşçıoğlu, Yaşar Nuri Öztürk, Yılmaz Ulusoy, Yusuf Köse, Zafer Çağlayan, Zeynel AbidinErdem

Tecrübeleriniz ve birikimleriniz toprak olmasın @ Copyright 2004 turklider.org