|
2500 Yıl Önceden Günümüzü Açıklayan Bir Asyalı:
Tarihteki İlk ?Strateji? Kitabının Yazarı Sun Tzu
Ulaş Başar Gezgin/ 17.06.2548 (2003)/ Bangkok
E-posta yerleği: ulas@teori.org
Ağ sayfası: http://ulas.teori.org
İçindekiler
1) Ping-fa: ?Savaş, cinle periyle kazanılmaz; ping-fayla kazanılır!?
2) Çin, Vietnam ve Sun Tzu
3) Amerikan Ordusu ve Sun Tzu
4) Şirket Yönetimi ve Sun Tzu
5) Sonuç
Sun Tzu, yaklaşık 2500 yıl önce yaşamış bir Çinli. ?Ping-fa? (Savaş Sanatı) adlı kitabı, ilk ?strateji? kitabı sayılmaktadır. Amerika?da, işletme bölümlerinde ve savaş okullarında zorunlu okumalar arasındadır. Bu bölümde, Sun Tzu?nun görüşlerine ve günümüzdeki etkilerine yer vereceğiz.
1) Ping-fa: ?Savaş, cinle periyle kazanılmaz; ping-fayla kazanılır!?
Sun Tzu?nun yapıtı (yazılış tarihi: yaklaşık O.Z.?den (Ortak Zamanlar) önce 500), insanlık tarihinde, ?strateji? üstüne yazılmış ilk yapıt (Niou ve Ordeshook, 1994). Sun Tzu?da, oyun kuramının temel öğelerini görmek olanaklı. Oyun kuramı, birden fazla karar vericinin olduğu, tarafların kararlarının birbirlerine bağımlı olduğu ve bu kararların karşılıklı beklentiler üzerine biçimlendiği durumlar üzerine açıklama gücüne sahip genel bir çerçevedir. Sun Tzu, oyun kuramının ele aldığı çatışmalardan birini, açık çatışma durumunu incelemektedir. Geleneksel yaklaşımların tersine, karşı tarafın düşündüklerinin son derece önemli olduğunu belirtir. Dolayısıyla, Sun Tzu?ya göre, ?Ping-fa?, tek taraflı, bireysel bir etkinlik değil, birden fazla tarafı ilgilendiren dağıtık bir etkinliktir (Niou ve Ordeshook, 1994).
Sun Tzu?nun kitabının adı, ?Ping-fa?dır. Anlamı, savaş sanatı ya da genel anlamda, ?strateji?. Yani yalnızca savaşı değil genel olarak yaşamı kapsıyor.
Sun Tzu, kitabını, Çin tarihinde, Savaşan Devletler Dönemi (403-221 O.Z.Ö.) olarak geçen dönemde yazdı. Bu dönemde, korkunç savaşlar vardı. Bu nedenle, çok sayıda askeri kitap yazılıyordu. Felsefeciler bile, stratejiye odaklanmıştı.
Kitabın bir Avrupa diline (Fransızca) ilk çevirisi, 1772?de gerçekleşmiştir. İngilizce?deki ilk çevirisi ise, 1910?da gerçekleşmiştir.
Temel düşünce şudur: Hiç çatışmaya girmeden kazanmak. Başarı, en güçlünün ya da en saldırganın değil, durumu en iyi çözümlemiş, en iyi tanı koymuş ve en iyi savunma-saldırı yöntemi geliştirmişlerindir.
Önemli bir nokta, alternatifli düşünme. Olursa ne olur?a bakacağımız gibi, olmazsa ne olur?a da bakılmalı.
Ping-fa, Öklid?in ?Yerölçüm?ü (?Geometri?) gibi çözümleyimsel (analitik) bir yapıt.
Niye bu kadar kapsayıcı ve açıklayıcı? Çünkü tüm çatışmaların temelinde aynı öğeler var. Yalnızca sahneler, adlar ve araçlar değişiyor.
Sun Tzu?ya göre, çatışma, illa yıkıcı değil. Üretim sürecinin olmazsa olmaz bir parçası.
Amaç, yengi değil kazançlı bir yengi olmalıdır. Kazanç için, öncelikle, kayıpların enazlanması gerekir.
Gagliardi (2003)?e göre, Sun Tzu, 3 katmanlı ve 5 öğeli bir dizge öneriyor:
1) Büyük ölçekli çevre,
2) Savaş birimi,
3) Savaş biriminin felsefesi.
Büyük ölçekli çevrede, yer-gök ayrımı yapıyor. Gök, değişken bir öğe. Yer ise, durağan.
Savaş biriminin 2 öğesi var: Önder ve yöntemler.
Birimin felsefesi, birleştirici güç; önder ve yöntemleri ve önderlikle kitleyi birbirine bağlıyor.
4 çevre yetisi var: Bilmek (savaş alanını anlamaktan geçiyor), öngörmek (değişkenleri ve sabitleri hesaba katmaktan geçiyor), hareket etmek (değişkenlerden elde edilen bilgiden yararlanmaktan geçiyor), konumlanmak (durağanlardan elde edilen bilgiden yararlanmaktan geçiyor). İlk ikisi, bilmek ve öngörmek, önderin becerileri. Hareket etmek ve konumlanmak ise, yöntemsel beceriler. Bu 4 yeti, birbirleriyle karşılıklı ilişkideler.
Bilme + Öngörü= Tasarlama
Hareket Etme + Konumlanma= Eyleme.
Sun Tzu?ya göre, bir birimin gücü, büyüklüğünden değil birlik olmasından ileri gelir.
Ping-fa?da 5 saldırı yöntemi bulunmaktadır:
1) Şaşırtma (Bilmeyi kırıyor)
2) Aldatma (Öngörüyü kırıyor)
3) Çarpışma (Hareketi kırıyor)
4) Kuşatma (Konumlanmayı kırıyor)
5) Bölme (Birliği kırıyor) (Gagliardi, 2003).
Sun Tzu, bir yandan, savaş sanatını anlatırken, savaşın zararlarından ve tutarının yüksekliğinden söz ediyor. ?Savaş yüzünden, 10 aileden yalnızca 7?si kalıyor? diyor.
Kitaptan ünlü sözler sıralayalım:
?Düşmanla doğrudan savaşmak yerine, ona malzeme taşıyan araçları bul ve bunları kendi saflarına kat. Böylece düşmanı zayıflatmış olursun.?
Amaç, bir çarpışmadan yengili çıkmak değil, çarpışmadan yenmek.
En iyi siyasa, düşman henüz hazırlanırken saldırmak. İkinci en iyi, bağlaşlamaları (ittifak) bölmek. Üçüncü en iyi, düşman ordusuna saldırmak.
Yalnızca yeneceğin belliyse savaş!
Savaş, cinle periyle kazanılmaz; ping-fayla kazanılır.
2) Çin, Vietnam ve Sun Tzu
Mao ve genel olarak Çinli devrimciler de, Sun Tzu?dan etkilenenler arasındaydı. Mao?nun ?Seçme Askeri Yazılar? kitabındaki ?Çin?in Devrimci Savaşındaki ?Strateji? Sorunları? adlı makalede, Sun Tzu?nun görüşleri anılmaktadır. Kızıl Ordu?nun savsözlerinin kimilerinde, Sun Tzu?nun sözlerinin etkisi açıkça sezilmektedir:
Düşman ilerler, geri çekiliriz.
Düşman yerleşir, rahat bırakmayız.
Düşman yorulur, saldırırız.
Düşman geri çekilir, peşinden gideriz (Boorman ve Boorman, 1964).
Sun Tzu, ?strateji?nin su gibi akışkan olduğunu söylüyor. Katı bir şeye rastlarsa durur; çatlak bulursa, yol almayı sürdürür. Donald N. Sull ve Yong Wang (2005), Mao?nun kentleri kırdan kuşatma ?strateji?sinin Sun Tzu?nun bu görüşüne dayandığını ileri sürüyor. Yazarlar, bu kırdan kuşatma ?strateji?sinin pazarlama alanında da kullanıldığını belirtmekteler.
Sun Tzu?nun Çin Halk Cumhuriyeti?nce resmi eleştirisi, iki noktadan oluşmaktadır: Birincisi, Sun Tzu, kölelikten derebeyliğe geçiş dönemi Çini?nde, egemen sınıflara göbekten bağlı olduğundan, haklı savaş ve haksız savaş ayrımı yapmamıştır. İkincisi, savaş anına odaklanmış; askeri eğitim üzerinde durmamıştır (Boorman ve Boorman, 1964).
Vietnamlı Vietnam gazileri, Amerika?ya karşı savaşta, yetersiz Sovyet silahlarıyla Sun Tzu?nun yöntemlerini birleştirdiklerini söylemektedirler (Kizzia, 2005).
Vietnam Ortaklamacı Partisi?nin dört önderinden biri olan Truong Chinh?in ünlü sözlerinden biri şudur (?Direniş Kazanacak? (1947) kitabından): ?Düşman bize yukarıdan saldırırsa, biz aşağıdan saldıracağız. Kuzey?den saldırırsa, Orta ya da Güney Vietnam ya da Kamboçya ya da Laos?tan saldıracağız. Düşman, üslerimizden birine girmeye kalkarsa, hemen karnından ya da sırtından vuracağız.? Bu sözler, açıkça Sun Tzu etkisi taşımaktadır.
Sun Tzu?nun yapıtının, ayrıca, Japon ordusunu etkilediği bilinmektedir.
3) Amerikan Ordusu ve Sun Tzu
Amerika, Sun Tzu?yu, Vietnam yenilgisinden sonra okumaya başladı. Amerikan Ordusu?nun Sun Tzu?ya yönelmesinin nedeni, Vietnam yenilgisidir (Holmes, 2005). Birçokları gibi, Gropman (2004) de, Amerika?nın Vietnam yenilgisini, Sun Tzu?nun ilkelerini dikkate almamaya bağlamaktadır. Daha da ileri giderek, ?Amerika?da zamanında Sun Tzu okunmuş olsaydı, dünya savaşları olmazdı? diyenler vardır (Turner, 1997). Sun Tzu, 1980?lerden başlayarak, Amerikan savaş okullarında müfredata eklenmiştir (Holmes, 2005). Geçenlerde, Amerika?da, askeri bir okul olan Ulusal Savunma Üniversitesi?nde, Sun Tzu?nun görüşlerini günümüze uyarlama konulu bir yazı yarışması düzenlemiştir. Burnette (2005) ve Holmes (2005), Amerikan Ordusu?nun Irak Savaşı sürecinde, Sun Tzu?ya büyük önem verdiğini; Ordu?da Sun Tzu seminerleri düzenlendiğini belirtmektedirler.
Doğal olarak, günümüzde, Sun Tzu?nun görüşlerini çeşitli siyasal sahnelere uyarlayanlar bulunmaktadır. Bunlardan biri olan Binbaşı Andrew Torelli, Sun Tzu?nun görüşlerini 11 Eylül sonrası sürece uyarlamaktadır (Torelli, 2005).
Burnette (2005) şöyle diyor: ?El Kaide, Sun Tzu?nun şu ilkesini kullanıyor: ?Düşman, savaşılacak yeri bilmemeli. Bilinmezse, o zaman düşman, birçok yeri aynı anda savunmak zorunda kalır.?? El Kaide?nin savaşı, kalabalığın olduğu her yerde olabilir.
Aynı biçimde, Amerikan Ordusu, bildiği birçok bağlantıyı bilmiyormuş gibi göstererek, Sun Tzu?nun şu ilkelerine dayanıyor:
Hazır olduğunda, güçsüzmüş gibi görünmeye çalış.
Etkin olduğunda, etkin değilmiş gibi davran.
Düşmana yaklaştığında, uzakmış gibi görün.
Uzaktayken, yakınmış gibi görün.
Irak?ta bulunan bir Amerikalı yarbay şöyle demektedir: ?Sun Tzu, haklıydı. ?Düşmanını bilirsen ve kendini bilirsen, asla yenilmezsin.? Düşmana ilişkin olarak bilmemiz gerekenin yarısını biliyoruz ve kendimizi bilmiyoruz. Nasıl bir ordu olmak istediğimizi bilmiyoruz? (Hedges, 2005).
Amerikan Ordusu?nun Sun Tzu?dan öğrendikleri neler?
1) Esnek olmalı. Savaş, devingen bir süreçtir.
2) Savaş meydanında istihbarat çok önemlidir.
3) Temel güç ve yardımcı güç ayrımı, yaşamsal öneme sahiptir (Yardımcı güç, düşman ordusunun zayıf hatlarını saptamaya çalışıyor.) (Holmes, 2005).
4) Şirket Yönetimi ve Sun Tzu
Bir savaş sanatı kitabı, iş dünyasına ne kadar uygulanabilir? Çok! Çünkü işletme alanındaki birçok kavram, zaten ordudan gelme. 2. Paylaşım Savaşı?nın işletme alanının biçimlenmesinde büyük yeri var.
McNeilly, ?Sun Tzu ve İş Sanatı? (2000) ve ?Sun Tzu ve Çağdaş Savaş Sanatı? (2001) adlı yapıtlarında, Sun Tzu?dan aldığı 6 ilkeyi işe ve çağımızdaki savaşlara uyarlamaktadır:
Sun Tzu ve İş Sanatı (2000)
1) Savaşmadan Hepsini Kazan: Pazarı Yoketmeden Ele Geçirmek
2) Güçten Sakın, Zayıflığa Saldır: En Az Bekledikleri Yerden Vurmak
3) Aldatma ve Önbili: Pazar Bilgisini Ençoklamak
4) Hız ve Hazırlık: Rakiplerinin Üstesinden Gelmek İçin Hızlı Hareket Etmek
5) Karşıdakine Biçim Vermek: Yarışmada Egemen Olmak için ?Strateji? Kullanmak
6) Öznitelik-Temelli Önderlik: Çalkantılı Zamanlarda Etkili Önderlik Sağlamak
Sun Tzu ve Çağdaş Savaş Sanatı (2001)
1) Savaşmadan Hepsini Kazan: Amaca Yoketmeden Ulaşmak
2) Güçten Sakın, Zayıflığa Saldır: Düşmanı En Kırılgan Olduğu Yerden Vurmak
3) Aldatma ve Önbili: Pazar Bilgisini Ençoklamak
4) Hız ve Hazırlık: Direnişin Üstesinden Gelmek İçin Hızlı Hareket Etmek
5) Karşıdakine Biçim Vermek: Savaş Alanını Hazırlamak
6) Öznitelik-Temelli Önderlik: Örneklerle Önderlik Etmek
Michael Hugos (2005), Sun Tzu?nun yapıtını okuduktan sonra, başında olduğu bilişim şirketini ona göre biçimlendirdiğini ve Sun Tzu sayesinde başarıdan başarıya koştuğunu belirtmektedir.
Ayrıca, Sun Tzu?nun görüşlerini çeşitli sporlara uygulayanlar da bulunmaktadır (Friedlander, 2004; Sullivan, 2005; Wyatt, 2005).
Aynı biçimde, büyük bir bilişim şirketinin sahibi olan Gagliardi, Sun Tzu?nun genel ilkelerinin özele uygulandığı bir dizi kitap yazmıştır. Bu kitaplarda, bir sayfada Sun Tzu?nun sözleri; yan sayfada, Gagliardi?nin uyarlamaları bulunmaktadır. Bu kitapların adları şöyledir:
Savaş Sanatı Artı Kariyer Yapma Sanatı
Savaş Sanatı Artı Satış Sanatı
Savaş Sanatı Artı İşletme Sanatı
Savaş Sanatı Artı Pazarlama Sanatı
Savaş Sanatı Artı Küçük Ölçekli İşletme Sanatı
Savaş Sanatı Artı Sevgi Sanatı
Savaş Sanatı Artı Onlulara Ana-Babalık Yapma Sanatı
5) Sonuç
İşin en acı yanı, Sun Tzu?nun yapıtını insanlık tarihinin ilk ?strateji? kitabı olarak tanıtmak. Oysa, ?strateji? sözü, Sun Tzu?dan çok sonra üretilmiştir. Bu nedenle, Sun Tzu?nun yapıtını ilk ?strateji? kitabı değil ilk ?ping-fa? kitabı olarak tanıtmak daha doğru olur.
Sun Tzu, merkezkaç ülkelerinde bundan böyle elbette çok okunacaktır. Ancak, ne yazık ki, Sun Tzu?nun yaygınlaşması, ?Avrupa ve Amerika en üstündür? safsatasının yanlışlığını ortaya koyma çabasının bir sonucu olarak değil, Amerika?da işletme bölümlerinde ve asker okullarında zorunlu okumalardan biri olması nedeniyle olacaktır.
Sun Tzu hayranlarının ilgisi, Asya?nın büyük uygarlıklar çıkardığını görmek için gerekli olan bütüncül bakışa sahip olamamaktadır ve olamayacaktır. Bu kitap da zaten, bu bütüncül bakış eksikliğini karşılamak için yazıldı.
?Ping-fa?dan bir bölüm:
Savaş oyunu, bir aldatma felsefesidir.
Hazır olduğunda, güçsüzmüş gibi görünmeye çalış.
Etkin olduğunda, etkin değilmiş gibi davran.
Düşmana yaklaştığında, uzakmış gibi görün.
Uzaktayken, yakınmış gibi görün.
Düşmanın güçlü bir konumu varsa, onu oradan uzaklaştırmak üzere kandır.
Düşmanın kafası karışıksa, kararlı ol.
Düşman katıysa, ona karşı savaşmaya hazırlan.
Düşman güçlüyse, ondan kaçın.
Düşman öfkeliyse, onda engellenmişlik düşüncesi yarat.
Düşman daha az güçlüyse, onu kendini beğenmişliğe özendir.
Düşman rahatsa, onu işe koştur.
Düşman birlikse, onu parçalara ayır.
Onu hazırlıksız yakala, öyle saldır.
En az beklediği durumda, oradan uzaklaş.
Kazanabileceğin bir yer bulacaksın.
Asıl niyetini baştan açık edemezsin.
(Sun Tzu, Bölüm 1: Çözümleyim, Parça 4; çev. U. B. Gezgin)
Kaynakça
Boorman, S. A. ve Boorman, H. L. (1964). Mao Tse-tung and The Art of War. The Journal of Asian Studies, 24(1), 129-137.
Burnette, D. (6 Haziran 2005). What would Sun Tzu do? www.sonshi.com
Friedlander, J. (14 Aralık 2004). The way of the fist. www.cricket365.com
Gropman, A. L. (14 Kasım 2004). Vietnam: the war that will not end. The Washington Times.
Hedges, S. J. (6 Haziran 2005). Critics: Pentagon in blinders. Chicago Tribune.
Holmes, J. (16 Haziran 2005). U.S. war strategy in Iraq had an Asian flair. www.sonshi.com
Hugos, M. (8 Haziran 2005). The Tao of supply chains. CIO: Australia?s Magazine for Data Security Executives.
Kizzia, T. (15 Mayıs 2005). Veterans bring celebration of peace to Alaska. Anchorage Daily News: Alaska?s Newspaper.
McNeilly, M. (2000). Sun Tzu and the art of business: six strategic principles for managers. Oxford: Oxford University Press.
McNeilly, M. (2001). Sun Tzu and the modern warfare. Oxford: Oxford University Press.
Niou, E. M. S. ve Ordeshook, P. C. (1994). A game-theoretic interpretation of Sun Tzu?s The Art of War. Journal of Peace Research, 31(2), 161-174.
Sull, D. N. ve Wang, Y. (6 Haziran 2005). The three windows of opportunity. Harvard Business School Working Knowledge for Business Leaders.
Sullivan, T. (29 Ocak 2005). Owens: self-serving or selfless in his desire? www.SignOnSanDiego.com
Sun Tzu, & Gagliardi, G. (2003). The art of war plus the art of marketing. Seattle, WA: Clearbridge Publishing.
Torelli, A. (15 Haziran 2005). Sun Tzu?s theory of war for understanding the outcomes of terrorist campaigns. www.sonshi.com
Turner, A. (1997). The complete Art of War: Sun Tzu/ Sun Pin. The Journal of Military History, 61(2), 355-356.
Wyatt, J. (2 Şubat 2005). Super bowl media day is 39-ring circus. www.tennessean.com |
|
|
|
|